Portal dla osób
z niepełnosprawnością
oraz pracodawców

Od dnia 1 stycznia 2012 r. ta norma czasu pracy dotyczy wszystkich pracowników niepełnosprawnych (posiadających orzeczenie o lekkim, umiarkowanym i znacznym stopniu niepełnosprawności).

Osoby niepełnosprawne o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności będą mogły skorzystać ze skróconej normy czasu pracy (maksymalnie 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo), pod warunkiem, że przedstawią pracodawcy zaświadczenie o celowości stosowania skróconej normy czasu pracy(art. 15 ust. 2 wspomnianej ustawy).

Zaświadczenie jest wydawane przez:

• lekarza przeprowadzającego badania profilaktyczne pracowników lub też
• lekarza sprawującego opiekę nad osobą niepełnosprawną (tylko w przypadku braku lekarza medycyny pracy).

Skrócone normy czasu pracy, stosuje się od dnia przedstawienia pracodawcy wymaganego zaświadczenia. Oznacza to, że podstawowa norma czasu pracy (8 godzin dziennie i 40 godzin tygodniowo) będzie stosowana automatycznie, jeżeli do pracownika nie będą miały zastosowania krótsze normy czasu pracy wynikające z innych aktów prawnych lub postanowienia art. 16 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych zgodnie z którym normy czasu pracy określone w art. 15 nie dotyczą:

• osób zatrudnionych przy pilnowaniu oraz
• sytuacji gdy, na wniosek osoby zatrudnionej, lekarz przeprowadzający badania profilaktyczne pracowników lub w razie jego braku lekarz sprawujący opiekę nad tą osobą wyrazi na to zgodę.

Koszty badań lekarskich ponosi pracodawca, dotyczy to także kosztów dodatkowych badań, które okażą się niezbędne do wydania zaświadczenia o celowości stosowania skróconych norm czasu pracy. Należy podkreślić, że pracodawca nie ma obowiązku kierowania na w/w badania wszystkich swoich pracowników posiadających orzeczenie o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności. Obowiązek dotyczy tylko tych pracowników, którzy wyrażą chęć poddania się badaniom i wystąpią z takim wnioskiem.

Warto wiedzieć, że:

• lekarz nie jest zobligowany do wskazania wymiaru czasu pracy na jaki pracownik niepełnosprawny może być zatrudniony. Podstawowym celem wystawienia zaświadczenia jest wskazanie, że zastosowanie skróconych norm czasu pracy jest zasadne i celowe.
• termin ważności zaświadczenia określa lekarz, który je wydaje ponieważ przepisy ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych nie wprowadzają jednolitych zasad w tym zakresie.
• zgody lekarskie na niestosowanie art. 15 ustawy wydane przed 1 stycznia 2012 r. zachowują swoją ważność także po tej dacie. Pracownik, który nie chce, by wobec niego stosowano skrócone normy czasu pracy określone w art. 15 ust. 1 i 2 ustawy i uzyskał przed tą datą zgodę na podstawie art. 16 także po 1 stycznia 2012 r. nadal będzie mógł świadczyć pracę w normach czasu pracy ustalonych z pominięciem art. 15 bez konieczności wykonywania dodatkowych badań lekarskich czy uzyskania ponownej zgody lekarza o której mowa w art. 16 ustawy.

2. Dodatkowa przerwa

Pracownik niepełnosprawny ma prawo do dodatkowej przerwy w pracy, którą może wykorzystać na gimnastykę usprawniającą lub wypoczynek. Czas dodatkowej przerwy wynosi 15 minut i wliczany do czasu pracy. Jest to czas, który przysługuje niezależnie od przerwy określonej przepisami Kodeksu pracy, zgodnie z którym jeżeli dobowy wymiar czasu pracy pracownika wynosi co najmniej 6 godzin, to pracownik ma prawo do przerwy w pracy trwającej co najmniej 15 minut, wliczanej do czasu pracy.

Podstawa prawna:
- art. 17 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 roku o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (t. j. Dz. U. z 2008 r. Nr 14, poz. 92, z późn. zm.)
- ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t. j. Dz. U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.)


3. Dodatkowy urlop

Pracownik, który posiada orzeczenie o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności ma prawo do dodatkowego urlopu wypoczynkowego w wymiarze 10 dni roboczych w roku kalendarzowym. Zatem wymiar urlopu przysługującego osobie niepełnosprawnej o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności ostatecznie wynosi:

• 30 dni - jeżeli pracownik jest zatrudniony krócej niż 10 lat,
• 36 dni - jeżeli pracownik jest zatrudniony co najmniej 10 lat.

Należy pamiętać, że prawa do dodatkowego urlopu wypoczynkowego nie nabywa się z dniem uzyskania orzeczenia o stopniu niepełnosprawności tylko dopiero po przepracowaniu 1 roku od dnia uzyskania wspomnianego orzeczenia (daty wydania orzeczenia).

Jeżeli osoba niepełnosprawna pracuje w niepełnym wymiarze czasu pracy to ilość przysługujących jej dni urlopu ustala się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy pracownika zgodnie z zasadami Kodeksu pracy.

Warto wiedzieć, że:

• urlop dodatkowy nie przysługuje pracownikom niepełnosprawnym, którzy na podstawie odrębnych przepisów korzystają z urlopu dodatkowego lub urlopu w wymiarze przekraczającym 26 dni roboczych (np. nauczyciele czy sędziowie).
• w przypadku utraty statusu osoby niepełnosprawnej lub zmiany stopnia niepełnosprawności na lekki pracownik nie traci przysługującego mu dodatkowego urlopu w danym roku kalendarzowym, w którym nastąpiła zmiana. Zmiana statusu pracownika powoduję utratę prawa do kolejnego dodatkowego urlopu (w następnym roku kalendarzowym). Przykład: Jeśli Pan Jan Nowak utracił status osoby niepełnosprawnej 30 czerwca 2011 r. to ma prawo do pełnego wykorzystania urlopu dodatkowego za ten rok kalendarzowy. Dopiero od 2012 r. utraci prawo do dodatkowych dni wolnych od pracy i będzie korzystał z urlopu wypoczynkowego na zasadach określonych w Kodeksie pracy dla osób pełnosprawnych.

Podstawa prawna:
- art. 19 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 roku o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (t. j. Dz. U. z 2008 r. Nr 14, poz. 92, z późn. zm.)
- ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t. j. Dz. U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.)


4. Zwolnienie od pracy

Pracownik, który posiada orzeczenie o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności ma prawo do zwolnienia od pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia:

• w wymiarze do 21 dni roboczych w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym, jednak nie częściej niż raz w roku,
• w celu wykonania badań specjalistycznych, zabiegów leczniczych lub usprawniających, a także w celu uzyskania zaopatrzenia ortopedycznego lub jego naprawy, jeżeli czynności te nie mogą być wykonane poza godzinami pracy.

5. Uczestnictwo w turnusie rehabilitacyjnym

Wynagrodzenie za czas zwolnień od pracy jest obliczany jak ekwiwalent pieniężny za urlop wypoczynkowy. Podstawą do jego wypłaty jest dokument potwierdzający pobyt pracownika na turnusie wystawiany przez organizatora turnusu, który należy przedstawić pracodawcy.

By skorzystać ze zwolnienia celu uczestnictwa w turnusie rehabilitacyjnym należy przedstawić pracodawcy skierowanie na turnus rehabilitacyjny (wydawane na wniosek lekarza sprawującego opiekę nad osobą niepełnosprawną). Pracownik powinien dopełnić tego obowiązku w terminie umożliwiającym zachowanie normalnego toku pracy w miejscu pracy.

Łączny wymiar urlopu dodatkowego i zwolnienia od pracy w celu uczestnictwa w turnusie rehabilitacyjnym wynosi maksymalnie 21 dni roboczych w roku kalendarzowym. Osoba niepełnosprawna musi się zatem liczyć z tym, że jeśli w danym roku kalendarzowym wykorzysta 10 dni urlopu dodatkowego, to na udział w turnusie rehabilitacyjnym pozostaje jej tylko 11 dni. I odwrotnie – jeśli pracownik najpierw skorzysta z turnusu rehabilitacyjnego w wymiarze np. 16 dni, wówczas pozostaje mu tylko 5 dni dodatkowego urlopu wypoczynkowego.

Warto wiedzieć, że:

• urlop wypoczynkowy, urlop dodatkowy wypoczynkowy i zwolnienie od pracy to odrębne i niezależne od siebie uprawnienia, dlatego pracodawca nie może wymagać, by osoba niepełnosprawna wyjeżdżała na turnus np. w okresie urlopu wypoczynkowego.
• zwolnienie od pracy o którym mowa nie dotyczy osób skierowanych do sanatorium przez Narodowy Fundusz Zdrowia.

6. Zwolnienie na wykonanie badań, zabiegów oraz w celu uzyskania lub naprawy zaopatrzenia ortopedycznego

Zwolnienie od pracy w celu wykonania badań specjalistycznych, zabiegów leczniczych lub usprawniających, oraz w celu uzyskania zaopatrzenia ortopedycznego lub jego naprawy oznacza, że nieobecność pracownika niepełnosprawnego jest usprawiedliwiona i nie musi on wykorzystywać urlopu wypoczynkowego by załatwić w/w sprawy. Warunkiem bezwzględnym skorzystania ze zwolnienia jest brak możliwości wykonania badań, zabiegów itd. poza godzinami pracy osoby niepełnosprawnej. Wynagrodzenie za czas zwolnień od pracy jest obliczany jako ekwiwalent pieniężny za urlop wypoczynkowy.

Warto wiedzieć, że:

• przepisy nie określają szczegółowych zasad udzielania przez pracodawcę zwolnienia, dlatego pracodawca ma prawo do ich zdefiniowania, dotyczy to zwłaszcza odpowiedniego udokumentowania. Przykładowo pracodawca ma prawo wymagać przedstawienia skierowania na zabiegi czy badania,
• co do zasady zwolnienie przysługuje na czas trwania badań, zabiegów itp. Ustawodawca nie określił maksymalnego czasu zwolnienia przysługującego na wykonanie badań czy zabiegów.

Podstawa prawna:
- art. 20 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 roku o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (t. j. Dz. U. z 2008 r. Nr 14, poz. 92, z późn. zm.)
- rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 22 maja 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania zwolnień od pracy osobom o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym (Dz. U. Nr 100, poz. 927)